#

Stafrænt læsi og gagnavernd fyrir fagaðila í óáþreifanlegum menningararfi.


|    Námskeiðsmat    |       Hljóð    |    Hlaða niður: /




MARKMIÐ

MARKMIÐSmella til að lesa  

  • Velja bestu aðferðina til að skipuleggja og framkvæma gagnaleit

  • Þekkja nokkrar leiðir og viðmið til að meta stafrænt efni og heimildir

  • Skoða notkun hugbúnaðar varðandi gögn, upplýsingar og umsjón stafræns efnis

  • Kanna gagnlegar aðferðir til að stjórna upplýsingum og varðveita stafrænt efni

  • Skilja reglur um persónuvernd og gagnavernd

  • Þekkja meginreglur, réttindi og skyldur vegna persónuverndar og meðferð persónuupplýsinga í starfi með óáþreifanlegan menningararf
Back to course menuTil baka
Til baka í kaflaBack to beginning of section
Stafrænt læsi og samskipti í viðskiptum

Stafrænt læsi og samskipti í viðskiptum: yfirlitSmella til að lesa  

1.1. Aðferðir við að greina og meta gögn, upplýsingar og stafrænt efni á gagnrýninn hátt

1.2. Heimild, nákvæmni, hlutlægni, gildi og umfjöllun  (The AAOCC system)

1.3. CRAAP prófið: verkfæri til að meta heimildir

1.4. Umsjón með stafrænu efni og gagnagrunnum

1.5. Varðveisla og uppfærsla stafræns efnis
Back to course menuTil baka
Til baka í kaflaBack to beginning of section
Aðferðir við að greina og meta gögn, upplýsingar og stafrænt efni á gagnrýninn háttSmella til að lesa  

Að finna vandað stafrænt efni

Þegar leit er skipulögð þarf að hafa ákveðin atriði í huga:

• hver er spurningin sem þú vilt svara eða hvert er efnið sem þú ert að skoða

• hvaða upplýsingar hefur þú nú þegar

• hvaða upplýsingar vantar þig

• hvers konar upplýsingar vantar þig, til dæmis yfirlit, nákvæma greiningu, rannsóknir eða tölfræði

• hversu miklar upplýsingar þarft þú – hvaða gloppur eru í þekkingu þinni

 

Hvar á að leita að stafrænu efni

Vandað stafrænt efni má víða finna:

• Landsbókasöfn

• Opið fræðsluefni (e. Open Educational Resources, OERs)

• Folksemantic: https://www.oerafrica.org/creators/folksemantic

• DiscoverEd: https://discovered.ed.ac.uk/ 

• Open Courseware Consortium: http://www.oeconsortium.org/courses/search/

• OpenLearn: http://www.open.edu/openlearn/

• MIT OCW: https://ocw.mit.edu/index.htm

 

Mat

Að tryggja að stafrænt efni sé marktækt:

 líttu upplýsingar gagnrýnum augum til að meta mikilvægi og áreiðanleika þeirra og hvort þær eru viðeigandi

• beittu gagnrýni og tortryggni til að greina áreiðanleika heimilda og upplýsinga

• kannaðu nákvæmni og réttmæti til að meta gæði upplýsinga og hvort þær geti talist réttar

• Vertu viss um að allar upplýsingar og heimildir eigi við í heimildarleit þinni

 
Back to course menuTil baka
Til baka í kaflaBack to beginning of section
Heimild, nákvæmni, hlutlægni, gildi og umfjöllun (The AAOCC)Smella til að lesa  

Viðmið fyrir mat á stafrænu efni

 

1. Vefskjöl – nákvæmni og heimild

 

Spurðu þig…
• Kannaðu nákvæmni höfundar eða útgefanda með því að athuga hvort fram koma upplýsingar um hvernig hafa má samband, svo sem netfang, heimilisfang eða símanúmer. Komi slíkar upplýsingar fram gefur það til kynna að viðkomandi taki ábyrgð.
 
• Í tilfelli rannsókna á höfundur að birta skrá yfir heimildir sem styðja innihald greinar. Þetta getur einnig hjálpað lesanda að meta nákvæmni.
 
• Ef enginn höfundur er tilgreindur ætti að reyna að leggja mat á hvort vefsíða er tengd eða haldið úti af hópi eða stofnun sem tekur ábyrgð á innihaldi. Lén vefsíðunnar gæti gefið vísbendingar um slík tengsl.
 
• Þegar þú hefur komist að því hver er ábyrgðaraðili vefsíðu skaltu fara yfir upplýsingar um viðkomandi. Hver er hæfni ábyrgðaraðila? Er viðkomandi einstaklingur eða stofnun nægilega vel kunnur til að  hægt sé að treysta efni frá viðkomandi?
 
• Tilgangur skjals ætti að vera skýr. Hvers vegna er þetta tiltekna skjal birt?
 
• Upplýsingarnar eiga að vera skynsamlegar og þær á að vera hægt að sannreyna. Texti á að vera áreiðanlegur og laus við villur.
• Hver er höfundurinn?
 
• Er heimilisfang, símanúmer eða netfang gefið upp? (Einhver leið að hafa samband við höfund)
 
• Hver heldur vefsíðunni úti? Útgefandi? Stofnun? Hópur með hlutdrægt sjónarhorn?
 
• Hver er vefslóðin og segir hún eitthvað um ábyrgðaraðila síðunnar? .gov? .org? .net? .edu?
 
•Hver er hæfni höfundar? Hvað gerir hópinn hæfan til að birta upplýsingarnar?
 
•Er hægt að sannreyna upplýsingarnar?
 
•Er textinn laus við villur, vel skrifaður og réttilega vísað til heimilda?
 

 

 

2. Hlutlægni vefskjala

 

Spurðu þig…

 • Markmið skjals eiga að koma skýrt fram.

 
• Vefsíða sem hýsir skjalið ætti að vera hlutlæg eða hlutlaus um efnið sem fjallað er um. Hlutdrægni ætti að setja fram sem slíka.
 
• Komi skoðanir höfundar fram ættu þær að vera vel rökstuddar og ekki settar fram sem staðreyndir.
 
• Tilefni greinar eða annarra skrifa ætti að vera gagnsætt.
 
• Líttu á efni á vefsíðum líkt og um markaðsefni í sjónvarpi væri að ræða – vertu tortrygginn. 

 

• Er vefsíðan notuð í auglýsingaskyni, ef svo er hvernig gæti það haft áhrif á upplýsingarnar?  
 
• Hvers vegna var efnið skrifað (tilefni)?

 

• Hver er markhópurinn?

 

• Eru skoðanir studdar með nákvæmum staðreyndum og upplýsingum?

 

 

3. Gildi vefskjala

 

Spurðu þig…

 

• Upplýsingarnar ættu að vera uppfærðar, það gefur til kynna að einhver sjái um vefsíðuna. Sem dæmi má kanna hvort margir tenglar eru óvirkir, það gefur ákveðnar vísbendingar.

 

• Hvenær var efnið framleitt? Hvenær var það síðast uppfært?
 
• Hversu margir tenglar eru óvirkir?
 
• Eru upplýsingarnar úreltar?

 

 

4. Umfjöllun vefskjala

 

Spurðu þig…

 

• Umfjöllun hefur breidd og/eða dýpt.
 
• Ekki ætti að vera vandkvæðum háð að skoða upplýsingar almennilega, slíkt ætti ekki að vera háð greiðslu eða hvaða hugbúnaður er notaður.

 

• Er breidd og/eða dýpt í umfjölluninni?
 
• Er aðgangur að upplýsingunum frír eða er greiðslu krafist?
 
• Getur þú skoðað vefsíðuna eða vantar hugbúnað til þess? Er sá hugbúnaður ókeypis?
Back to course menuTil baka
Til baka í kaflaBack to beginning of section
CRAAP prófið: verkfæri til að meta heimildirSmella til að lesa  

GildiMikilvægiHeimildNákvæmniTilgangur

 

GildiMikilvægiHeimildNákvæmniTilgangur

Upplýsingar út frá tíma:

• Hvenær voru upplýsingarnar gefnar út eða birtar?

• Hafa upplýsingarnar verið endurskoðaðar eða uppfærðar?

• Eru upplýsingarnar í gildi eða úreltar fyrir efnið þitt?

• Eru hlekkirnir virkir?

GildiMikilvægiHeimildNákvæmniTilga

Mikilvægi upplýsinganna fyrir notkun: 

• Tengjast upplýsingarnar viðfangsefni þínu eða svara þær spurningum þínum?

• Hvaða markhópi er efnið ætlað?

• Eru upplýsingarnar á viðeigandi stigi (þ.e. ekki of mikið einfaldaðar eða of flóknar í ljósi notkunar þinnar á efninu)?

• Hefur þú farið í gegnum nokkurn fjölda heimilda áður en þú valdir að nota þessar?

• Teldir þú óhætt að nota heimildina í rannsóknarritgerð?